Việc giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm hướng tới việc xây dựng con người trong thời kỳ cách mạng mới với những phẩm chất cách mạng và lý tưởng cao đẹp.
Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên khai giang năm học 2019-2020 (ảnh: hungyentv.vn)
Giáo dục ý thức chính trị là một bộ phận quan trọng của giáo dục và đào tạo ở bậc đại học, cao đẳng. Giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên là quá trình tác động vào đối tượng giáo dục bằng cách giải thích, tuyên truyền những nguyên lý chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam… nhằm giúp cho sinh viên nắm được những kiến thức cơ bản, từ đó giúp cho sinh viên xây dựng cơ sở khoa học cho nhận thức và niềm tin vững chắc vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Giáo dục ý thức chính trị, giúp hình thành và nâng cao phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng, hướng dẫn đối tượng giáo dục biết vận dụng những hiểu biết ấy vào thực tiễn cách mạng.
Hiện nay, đất nước ta đang đẩy mạnh công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, thu hẹp khoảng cách phát triển so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Với vai trò tiên phong trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, tầng lớp trí thức đặc biệt là sinh viên - chủ nhân tương lai của đất nước, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nước ta hiện nay. Để hoàn thành được sứ mệnh to lớn này, đòi hỏi sinh viên phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ chuyên môn sâu và có lý tưởng cách mạng, tuyệt đối trung thành với mục tiêu, lý tưởng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn, có niềm tin thắng lợi vào công cuộc đổi mới mà Đảng và nhân dân ta đang thực hiện. Vì vậy, việc giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm hướng tới việc xây dựng con người trong thời kỳ cách mạng mới với những phẩm chất cách mạng và lý tưởng cao đẹp. Xét về thực chất, giáo dục tư tưởng, ý thức chính trị cho sinh viên hiện nay chính là:
Thứ nhất, giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên nhằm trang bị thế giới quan duy vật biện chứng, nhân sinh quan cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan khoa học, cách mạng cho sinh viên, tạo cho sinh viên niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, kiên định đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ và nhân dân đã lựa chọn là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội để xác định phương hướng lập thân, lập nghiệp; có mục tiêu lý tưởng phấn đấu rõ ràng, có năng lực trong giải quyết mọi nhiệm vụ một cách độc lập, sáng tạo, có hiệu quả; luôn luôn có tình cảm cách mạng và ý chí vững vàng vượt qua mọi khó khăn thử thách trong học tập tại trường và rèn luyện trong thực tiễn. Giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên vừa tuân theo quy luật nhận thức, vừa chịu sự chi phối của cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng lý luận. Đây là một đặc điểm của nhận thức chính trị, đòi hỏi sinh viên tích cực tham gia học tập, rèn luyện trong môi trường đào tạo tại nhà trường để nâng cao nhận thức của mình phát triển những cái mình có được từ trước, đã trở thành bản năng, kỹ năng nằm tầng sâu của ý thức, thành những tri thức khoa học phản ánh trình độ cao.
Thứ hai, giáo dục ý thức chính trị nhằm làm cho sinh viên thấm nhuần và thực hiện đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
Giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên phải làm cho sinh viên thấm nhuần đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, hăng hái thi đua học tập, lao động, xung kích đi đầu thực hiện các chủ trương, chính sách. Đường lối, chính sách của Đảng và nhà nước là kết quả vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng nước ta. Giáo dục đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước giúp sinh viên hiểu sâu sắc hơn về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nhận thức đầy đủ hơn quy luật khách quan của sự phát triển đất nước cũng như quyền lợi và trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Sẽ là sai lầm nếu chỉ chú ý giáo dục cho sinh viên những kiến thức văn hóa đơn thuần, mà không coi trọng đến việc giáo dục cho sinh viên thấy rõ những thành công, hạn chế và những khó khăn thử thách trong quá trình thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, và trách nhiệm của mỗi sinh viên trong việc thực hiện nghĩa vụ học tập và xây dựng đất nước.
Củng cố niềm tin vào Đảng, vào công cuộc đổi mới còn đồng nghĩa với việc sinh viên tự gắn bó mình với cộng đồng, với xã hội, đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ “hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin là phải sống có tình, có nghĩa. Nếu thuộc bao nhiêu sách mà sống không có tình, có nghĩa thì sao gọi là hiểu biết chủ nghĩa Mác - Lênin được” [1. tr.554]. Đối với mỗi sinh viên, bên cạnh trình độ chuyên môn tốt để thích ứng với sự phát triển của thời đại còn cần phải có đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh, trung thực, có nhân cách cao đẹp, phải vừa hồng vửa chuyên, vừa có đức vừa có tài. Có như vậy sinh viên mới trở thành những người có ích cho xã hội, góp phân vào sự nghiệp xây dựng thành công chế độ xã hội mới - chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Thứ ba, giáo dục ý thức chính trị góp phần định hướng đúng đắn cho sinh viên về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đồng thời góp phần hình thành nâng cao và hoàn thiện nhân cách cho sinh viên
Giáo dục ý thức chính trị cần phải làm cho sinh viên có nhận thức đúng đắn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, hiểu được đây là con đường phát triển tất yếu của dân tộc. Mục tiêu này được Hồ Chí Minh và Đảng ta khẳng định ngay từ khi Đảng ra đời, nó vừa phù hợp với xu thế phát triển của xã hội loài người, vừa đáp ứng nguyện vọng thiết tha của đông đảo tầng lớp nhân dân Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước bước vào quá trình hội nhập, cách mạng nước ta đang đứng trước thời cơ và vận hội lớn, nhưng cũng có nhiều thách thức và nguy cơ, thì vấn đề độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội phải được xem như mục tiêu song hành. Liên quan đến công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên, có thể kể đến bốn nguy cơ đó là: chệch hướng xã hội chủ nghĩa; diễn biến hòa bình; đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc và nạn tham nhũng. Chỉ có kiên định với định hướng chủ nghĩa xã hội, chúng ta mới có thể tránh được những nguy cơ trên và mới có độc lập dân tộc thực sự.
Giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên là giáo dục niềm tin tưởng ở tương lai của đất nước, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng. Khi có niềm tin cách mạng sẽ có tác động tích cực đến nhận thức và thái độ của sinh viên. Có niềm tin cách mạng sinh viên sẽ có định hướng, có ý thức phấn đấu tốt, hành động mạnh mẽ, kiên quyết, tự giác, không thụ động. Ngược lại, nếu sinh viên không có niềm tin vào sự nghiệp cách mạng thì sẽ nảy sinh thái độ thụ động, thờ ơ, dễ đánh mất lý tưởng. Do đó, thái độ tích cực đối với sự nghiệp cách mạng như một yêu cầu không thể thiếu trong ý thức chính trị của sinh viên nước ta trong giai đoạn hiện nay.
Thứ tư, giáo dục cho sinh viên có được lòng tự hào dân tộc, niềm tin, ý chí, bản lĩnh kiên cường và tầm nhận thức sâu rộng trước những âm mưu phá hoại của kẻ thù
Giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên là nội dung quan trọng trong giáo dục ý thức chính trị. Truyền thống dân tộc Việt Nam được hình thành trong điều kiện tự nhiên, xã hội và lịch sử, làm nên những bản sắc riêng cho dân tộc Việt Nam. Trải qua bao thế hệ, truyền thống văn hóa, bản sắc dân tộc Việt Nam được giữ gìn, vun đắp và ngày càng phát triển phong phú. Giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên là việc làm có ý nghĩa sâu sắc, góp phần nâng cao ý thức chính trị, nâng cao trách nhiệm của sinh viên trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc truyền thống văn hóa của dân tộc lên một tầm cao mới, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.
Công tác giáo dục ý thức chính trị là công tác giáo dục con người, tác động đến tư tưởng, tình cảm, đạo đức của sinh viên, giúp họ nâng cao trình độ chính trị, tinh thần tự giác và tính tích cực trong sự nghiệp giáo dục nước nhà. Giáo dục ý thức chính trị hướng vào mục tiêu giáo dục cho sinh viên có lòng yêu nước nồng nàn, trung thành với Tổ quốc, hình thành hệ thống giá trị với những nội dung mới phù hợp với sự biến đổi và phát triển của đất nước. Đó là biến những giá trị đề cao tinh thần hy sinh xả thân vì dân, vì nước trong lịch sử hào hùng của dân tộc thành giá trị với nội dung mới là phải làm tất cả những gì để cho dân giàu nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh; phát huy ý thức cộng đồng, truyền thống đoàn kết, khai thác mọi tiềm năng lợi thế của đất nước; trong học tập không chỉ là chăm chỉ, cần cù mà còn phải gắn với tri thức khoa học, có tinh thần trách nhiệm, là phải chú ý đến năng suất, chất lượng, hiệu quả… Với tất cả những nhận thức mới về hệ thống giá trị sẽ có tác dụng rất lớn đối với sinh viên, giúp cho họ hình thành nếp nghĩ, lối sống, phong cách mới đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thứ năm, giáo dục các giá trị đạo đức, lý tưởng, lối sống cách mạng cho sinh viên, góp phần hình thành và hoàn thiện nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa, con người phát triển toàn diện
Đối với mỗi sinh viên, bên cạnh trình độ chuyên môn tốt để thích ứng với sự phát triển của thời đại, cần phải có đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh, trung thực, nhân cách cao đẹp, có bản lĩnh chính trị vững vàng, tự lập, tự chủ, có hoài bão và ước mơ, năng động và sáng tạo bước vào cuộc sống. Để hình thành nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa ở sinh viên không thể một sớm, một chiều mà phải thông qua quá trình giáo dục toàn diện trong suốt thời gian ngồi trên ghế nhà trường và suốt cuộc đời. Mỗi môn khoa học được giảng dạy trong nhà trường đều có vai trò riêng của mình trong việc giáo dục và phát triển nhân cách cho sinh viên; trong đó, giáo dục ý thức chính trị đóng vai trò quan trọng để hình thành và hoàn thiện nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa ở sinh viên.
Sinh viên là những thế hệ kế tục sự nghiệp cách mạng nước nhà, là tầng lớp trí thức chủ yếu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở dất nước ta hiện nay. Việc giáo dục, bồi dưỡng và rèn luyện ý thức chính trị cho sinh viên có liên quan đến xu thế phát triển trong tương lai của dân tộc, đến sự thành bại của cách mạng, đến định hướng xã hội chủ nghĩa… Do đó, trong giai đoạn hiện nay, bên cạnh việc giáo dục những kiến thức chuyên môn để đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với nền kinh tế tri thức, cần phải phải tăng cường giáo dục chính trị cho sinh viên. Vấn đề cốt yếu nhất trong giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên nước ta hiện nay là giáo dục lý tưởng xã hội chủ nghĩa, xây dựng con người Việt Nam mới có nhân cách sống cao đẹp, sống nhân văn, nhân ái, có ý thức xây dựng và bảo vệ giai cấp công nhân, nhân dân lao động, bảo vệ những thành quả cách mạng mà các thế hệ cha ông đã giành được.
Ths: Phạm Thị Nhuần
Giảng viên Khoa Lý luận chính trị, Trường đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995.
2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 8, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996.
3. V.I.Lênin, Toàn tập, tập 41, NXB. Tiến bộ, Mátxcơva, 1975.