Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trong suốt những năm 1954-1975, nhân dân miền Bắc đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nặng nề nhưng vẻ vang, đó là xây dựng CNXH làm hậu phương lớn đối với tiền tuyến miền Nam. Hơn 20 năm xây dựng CNXH, vừa chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ là hơn 20 năm phấn đấu gian khổ nhọc nhằn nhưng hào hùng, oanh liệt của nhân dân miền Bắc. Đây cũng là giai đoạn công tác tư tưởng thể hiện rõ vai trò và góp phần to lớn vào thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc.
Trước hết, công tác tư tưởng góp phần làm cho toàn Đảng, toàn dân trưởng thành và nhận thức sâu sắc hơn về lý luận, chính trị
Độ ngũ đảng viên được học tập lý luận, chính trị với nhiều hình thức và mức độ khác nhau. Từ đào tạo có hệ thống, trình độ cao đến học tập ở những lớp ngắn ngày hoặc tự học, tự nghiên cứu, học trong nhà tù. Nội dung học tập bao gồm có lý luận Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ trương của Đảng. Tuy có những nhân tố khách quan và chủ quan tác động song hầu hết đảng viên đã siết chặt đội ngũ ngày càng phát triển số lượng và chất lượng.
Công tác tư tưởng của Đảng thời kỳ này vừa tiến hành trong Đảng, vừa trực tiếp thực hiện trong quần chúng. Nhờ gắn bó mật thiết, nêu cao tính tiên phong gương mẫu, có trình độ lý luận, chính trị hơn quần chúng nên những người Cộng sản đủ sức thuyết phục, đưa quần chúng đến bước nhảy vọt về nhận thức tư tưởng, chính trị. Một chân lý của công tác tuyên truyền cách mạng đã thành hiện thực: tư tưởng khi đã thâm nhập vào quần chúng sẽ trở thành lực lượng vật chất. Nhờ có sự giác ngộ sâu sắc về lý luận mà các đảng viên đã đủ sức lãnh đạo quần chúng nhân dân xông lên giành chính quyền thắng lợi trong cuộc chiến tranh chống đến quốc Mỹ, giải phóng dân tộc.
Thứ hai, công tác tư tưởng đã góp phần khơi dậy và phát huy tinh thần yêu nước, yêu CNXH và nhiệt tình cách mạng trong sự nghiệp xây dựng CNXH và chống Mỹ cứu nước
Thông qua các hoạt động công tác tư tưởng, những giá trị tinh thần của dân tộc Việt Nam được khơi dậy và phát huy cao độ, trong đó nổi bật là tinh thần yêu nước được thể hiện bằng lòng nhiệt tình cách mạng của nhân dân cả nước những khó khăn, gian khổ, thử thách quyết liệt của chiến tranh, của công cuộc xây dựng CNXH từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên CNXH không qua giai đoạn phát triển chế độ tư bản chủ nghĩa.
Với khẩu hiệu “Tất cả vì chủ nghĩa xã hội!” và “Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược!”, nhân dân miền Bắc đã ra sức phấn đấu, nỗ lực hết mình trên mặt trận sản xuất và chiến đấu. Đối với nhân dân miền Bắc những năm 1954-1975 là những năm chứa đựng nhiều thử thách quyết liệt nhất nhưng cũng chính tại thời điểm này, cùng với nhân dân cả nước, nhân dân miền Bắc phát huy truyền thống vẻ vang của dân tộc, dũng cảm, quật cường, quyết tâm, chiến đấu và chiến thắng trên mặt trận lao động sản xuất và chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.
Bằng sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo tới mức nghệ thuật, công tác tư tưởng của Đảng đã kết tinh, nâng cao và phát triển những gì tốt đẹp nhất trong những phẩm chất truyền thống hàng nghìn năm của dân tộc thành những giá trị tinh thần của “nhân cách Việt Nam thời chống Mỹ”. Chúng ta nhận thức sâu sắc, đó là niềm tự hào của dân tộc, đồng thời là niềm tự hào của những con người, những lực lượng làm công tác tư tưởng của Đảng ở miền Bắc trong những năm chống Mỹ và xây dựng Chủ nghĩa xã hội.
Thứ ba, công tác tư tưởng góp phần xây dựng, củng cố và giữ vững niềm tin mãnh liệt của nhân dân vào sự nghiệp lãnh đạo của Đảng và thắng lợi cuối cùng của sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước và xây dựng CNXH ở miền Bắc
Từ khi Đảng ra đời và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, với đường lối chính trị đúng đắn, phương pháp tuyên truyền cổ động có hiệu quả, đảng ta luôn có được niềm tin và sự đồng thuận của nhân dân đối với Đảng, với sự nghiệp cách mạng. Vì thế cách mạng Việt Nam đã giành được những thắng lợi to lớn. Tuy nhiên sự tin tưởng đến mức sâu sắc, tuyệt đối của cả nhân dân vào lực lượng lãnh đạo, có thể gọi là “niềm tin sắt đá”, “không thể lay chuyển” thì chỉ có thể tìm thấy ở thời kỳ chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Đó thực sự có sự đóng góp to lớn của hoạt động công tác tư tưởng.
Chúng ta biết khi đế quốc Mỹ càng đẩy mạnh cuộc chiến tranh xâm lược lên nấc thang cao hơn, tinh thần quyết chiến, quyết thắng của nhân dân lại nhân lên gấp bội. Năm 1965, đế quốc Mỹ thay đổi chiến lược chiến tranh, thi hành chiến lược “chiến tranh cục bộ”, đưa quân viễn chinh Mỹ vào tham chiến trên quy mô lớn ở miền Nam, đồng thời đẩy mạnh chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân đối với miền Bắc, cách mạng và cuộc kháng chiến của nhân dân ta đứng trước tình thế hiểm nghèo thì quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ trong toàn Đảng, toàn nhân dân ta đã được phát huy tới đỉnh cao, tập trung trong lời tuyên bố đanh thép “Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và các thành phố khác có thể bị tàn phá. Song nhân dân ta quyết tâm không sợ. Không có gì quý hơn độc lập tự do! Đến ngày thắng lợi, nhân dân ta sẽ xây dưng lại đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”. Đó là sức mạnh vô địch cuốn trôi mọi tham vọng điên cuồng của kẻ thù xâm lược. Quyết tâm đánh Mỹ, quyết tâm thắng Mỹ trên đây đã không chỉ dừng lại ở tư tưởng, nghị quyết của Đảng, mà nó trở thành tư tưởng chung, quyết tâm chung của cả dân tộc, trở thành nỗi khao khát cháy bỏng trong trái tim khối óc của mỗi người dân Việt Nam lúc đó. Mọi chủ trương, nghị quyết của Đảng đều trở thành niềm tin và lẽ sống của mỗi người dân Việt Nam Yêu nước. Để rồi từ niềm tin mãnh liệt đó đã biến thành hành động cách mạng thiết thực phục vụ cho sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của dân tộc. Công tác tư tưởng đã biến nhận thức thành niềm tin và thành hành động cụ thể để nhân dân cả nước cùng chung nhiệm vụ đấu tranh giải phóng dân tộc.
Thứ tư, công tác tư tưởng có vai trò trong việc tranh thủ được sự giúp đỡ nhiệt tình của bạn bè quốc tế cho sự nghiệp xây dựng CNXH và chống Mỹ cứu nước
Bằng nhiều nguồn tin, trong đó có nguồn thông tin quan trọng từ phía các hoạt động tuyên truyền đối ngoại của Đảng, những hình ảnh chân thực nhất về cuộc chiến tranh Việt Nam đã đến được với nhân dân thế giới. Từ chỗ họ hiểu rõ bản chất của cuộc chiến tranh đến những hành động cụ thể hiện tinh thần đoàn kết, sát cánh cùng nhân dân Việt Nam, tiếp thêm sức mạnh cho nhân dân Việt Nam đánh Mỹ. Lần đầu tiên trong lịch sử, sức mạnh dân tộc gắn liền với sức mạnh thời đại đã thực sự mang lại hiệu quả to lớn, tạo nên sức mạnh mới quyết định thắng lợi trong cuộc chiến tranh đánh bại đế quốc hùng mạnh nhất thế giới.
Các nước XHCN, các tổ chức đoàn kết nhân dân Á, Phi, Mỹ Latinh, các tổ chức dân chủ quốc tế, phong trào nhân dân thế giới đoàn kết ủng hộ Việt Nam phát triển mạnh mẽ ngay tại các nước phương Tây, đăc biệt sôi nổi là ở Pháp, Italia, Thụy Điển, Anh… và từng bước lan sang Mỹ. Hầu như tất cả các nước lớn nhỏ trên thế giới, đâu đâu cũng có tổ chức đoàn kết ủng hộ Việt Nam. Trong các nước xã hội chủ nghĩa, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế - một chỗ dựa quan trọng của Việt Nam đang diễn ra sự chia rẽ, bất đồng sâu sắc, đặc biệt là giữa hai nước lớn Liên Xô và Trung Quốc, Việt Nam đã giữ vững đường lối độc lập tự chủ, đoàn kết với Đảng, Chính phủ và nhân dân mỗi nước, tranh thủ được cả Liên Xô, Trung Quốc và các nước XHCN khác. Việt Nam đã nhận được từ các Đảng Cộng sản và công nhân sự đồng tình ủng hộ và cả chi viện cho sự nghiệp đấu tranh yêu nước của mình trên chiến trường, nhận được sự tôn trọng quyền chủ động của Việt Nam trong đàm phán với Mỹ.
Ngay trong lòng nước Mỹ, phong trào nhân dân Mỹ phản đối Chính phủ Mỹ, phản đối cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của Mỹ cũng rất mạnh mẽ. Chính sách yêu chuộng hòa bình, công lý, việc làm nhân nghĩa và những hoạt động tuyên truyền đối ngoại của Đảng với 3 nội dung chính: chính nghĩa của ta, quyết tâm và tất thắng, thiện chí hòa bình, cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam đã thức tỉnh lương tâm nhân dân Mỹ, góp phần thúc đẩy phong trào phản đối chiến tranh xâm lược ngày càng rộng lớn và mạnh mẽ, nhất là trong nước Mỹ.
Có thể nói, trong những năm chống Mỹ, cứu nước và xây dựng CNXH ở miền Bắc, công tác tư tưởng đã tỏ rõ vai trò quan trọng của mình trong sự nghiệp cách mạng, thực sự là vũ khí sắc bén của Đảng. Đó là thành công lớn của Đảng, đồng thời là kết quả của tinh thần lao động sáng tạo, tích cực đầy tâm huyết của đội ngũ những người làm công tác tư tưởng.
Ngọc Điệp (Tổng hợp)