Những giá trị cốt lõi, những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh

(Phần trả lời giao lưu của PGS.TS Phạm Ngọc Anh, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Trong nghiên cứu, khi trả lời câu hỏi Hồ Chí Minh là ai, chúng ta có thể khẳng định rằng, Hồ Chí Minh là người anh hùng vĩ đại, lãnh tụ vĩ  đại của dân tộc Việt Nam, Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà tư tưởng, nhà lý luận, chiến sĩ Cộng sản quốc tế lỗi lạc.

Ở đây, chúng ta bàn về Hồ Chí Minh với tư cách là nhà tư tưởng, nhà lý luận. Trên phạm vi thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, việc nghiên cứu tư tưởng Bác Hồ đã được tiến hành từ rất sớm. Nhìn một cách tổng quát khi đề cập tới nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh, có hai cách cần hiểu, có thể bổ sung cho nhau:

Thứ nhất, có thể xem tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống quan điểm lý luận toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, tức là những vấn đề nền móng, có tính quy luật sống còn, liên quan tới con đường, động lực cách mạng, liên quan tới chế độ, Đảng cầm quyền, Nhà nước, con người và văn hóa.

Thứ hai, nghiên cứu tiếp cận với tư cách là một hệ thống tri thức tổng hợp gồm 5 lĩnh vực cơ bản: Tri thức khoa học xã hội nhân văn, về tư tưởng kinh tế Hồ Chí Minh, tư tưởng chính trị, tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh, đạo đức nhân văn Hồ Chí Minh…

Chúng ta đều thống nhất quan điểm tư tưởng Hồ Chí Minh hàm chứa trong đó giá trị tiêu biểu, tư tưởng văn hóa Việt Nam, tinh hoa văn hóa nhân loại mà đỉnh cao là chủ nghĩa Mác - Lênin, vì vậy, hàm chứa trong nội dung những giá trị  nhân văn cao cả của thời đại.

Có thể vận dụng và phát triển quan điểm lý luận sáng tạo liên quan tới những vấn đề lớn của cách mạng, chẳng hạn: Vấn đề dân tộc, giai cấp, xã hội, là quan điểm xây dựng CNXH là một xã hội thỏa mãn nhu cầu của con người, giá trị làm người, tạo ra những giá trị cơ bản nhất giúp con người tự khẳng định, tự phát triển hoàn thiện nhân cách làm người…; Quan điểm xây dựng dân chủ, chính quyền mạnh mẽ, vì dân và do dân; Quan điểm về Đảng cầm quyền, Đảng là đạo đức, là văn minh, là con người với những giá trị tiêu biểu, kết hợp trong đó giá trị dân tộc, lẫn giá trị nhân loại.

Về cách đặt vấn đề, có thể khẳng định trong thực tế nội dung tư tưởng, giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh là kết tinh tinh hoa văn hóa của dân tộc ta và của cả nhân loại. Trên quan điểm của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh là tài sản vô giá, mãi mãi soi đường cho cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi.

Những nội dung cốt lõi của đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh?

(Phần trả lời giao lưu của PGS.TS Phạm Ngọc Anh, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Khi nói về học tập và làm theo đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh có 2 phương diện gắn kết với nhau. Đó là học tập và làm theo quan điểm lý luận Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng. Đây là một chủ đề lớn. Bắt đầu từ năm 1927, trong tác phẩm lý luận đầu tiên gối đầu giường của những người cách mạng Việt Nam đã đặt ra 23 tư cách của người cách mệnh, thực ra đó là chuẩn mực về tiêu chí để phấn đấu trở thành người Cộng sản chân chính.

Sau này, trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, đặc biệt là trong Di chúc để lại cho chúng ta, nói về Đảng ta, Đảng cầm quyền, Bác căn dặn: “Đảng ta là đảng cầm quyền, mỗi đảng viên phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thực sự cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư”.

Trong những thời điểm lịch sử khác nhau, Bác Hồ đều có quan điểm: đạo đức là gốc, là nền tảng, là cội nguồn của con người, của xã hội, đặc biệt là trong điều kiện Đảng cầm quyền. Đạo đức đó chính là nền tảng căn bản để con người hoàn thành nhiệm vụ, để con người “giàu sang không bị quyến rũ, nghèo khó không lay chuyển”.

Đạo đức chính là chỉ báo để con người chúng ta luôn luôn hoàn thiện, đảm bảo nhân cách làm người sáng trong. Trong mọi hoạt động Đảng ta luôn có những chỉ dẫn cụ thể về những phẩm chất đạo đức căn bản, bao gồm trong đó sự trung thành tuyệt đối. Đảng của nhân dân tận tụy hy sinh thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, ra sức làm việc cho Đảng, bất kỳ việc nhỏ việc lớn thực hiện theo nguyên tắc, việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm; việc gì có hại cho dân, ta phải hết sức tránh…

Từ những nội dung cốt lõi chung cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, Bác Hồ của chúng ta là con người hành động, thực tiễn, chỉ dẫn những quan điểm đạo đức, chuẩn mực đạo đức cho những đối tượng khác nhau  (người già, người trẻ, công chức, cán bộ…), nghĩa là trong xã hội có bao nhiêu đối tượng, bao nhiêu lĩnh vực hoạt động, Bác đều chỉ dẫn chuẩn mực đạo đức cụ thể, rất thiết thực.

GS. Hoàng Chí Bảo có nêu, đạo đức rất lớn trong di sản của Bác Hồ là đạo đức thực hành. Bởi vì có thực hành thì đạo đức mới đi vào trong đời sống, mới có thể giúp cho con người biến những ý tưởng, quan niệm trở thành những di sản làm lợi cho con người. Như vậy Bác Hồ chỉ dẫn, không nói chung chung mà đi vào những cái thiết thực.

Một điểm rất sáng trong tư tưởng, đạo đức cách mạng là Bác chỉ cho ta con đường, biện pháp, phương cách tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng thành nhu cầu nội tại của cá nhân. Bởi Bác quan niệm đạo đức thuộc về ý thức xã hội. Nó nằm ở thượng tầng kiến trúc, nhưng đạo đức chỉ có thể giữ được trong những hoàn cảnh khác nhau, con người ta giữ được nhân cách sáng trong nhờ tu dưỡng, rèn luyện, nêu gương, nói đi đôi với làm, xây kết hợp với chống. Tất cả vẫn đang giữ nguyên giá trị bền vững, ổn định.

Một điểm rất hay trong di sản đạo đức của Bác, đó là giá trị bền vững trong tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Chúng tôi khái quát giá trị tấm gương của Bác trên một số nội dung căn bản, như: Trung kiên, bất khuất, tận tụy, hy sinh, khiêm tốn, giản dị; bao dung, khoan hồng, độ lượng, cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, yêu con người, trọng con người, nâng con người lên thấu tình đạt lý...

Còn nói về phong cách của Bác Hồ, đây cũng là một chủ đề rất lớn. Trước hết, có thể khẳng định phong cách Hồ Chí Minh là những đặc trưng giá trị, thể hiện trong tất cả con người, trong hoạt động, sinh hoạt của Hồ Chí Minh. Hiện nay, nói về giá trị cốt lõi trong phong cách Hồ Chí Minh, chúng tôi thường đề cập tới những giá trị trong phong cách, tư duy Hồ Chí Minh, độc lập, tự chủ, trung thực, sáng tạo, mở rộng ra bên ngoài, đổi mới và hội nhập. Tư duy của Hồ Chí Minh là tư duy không khuôn sáo, từ năm 1927 Bác Hồ đã đặt những viên gạch đổi mới tư duy và hành động, vạch ra con đường đổi mới cách mạng.

Điểm thứ hai là phong cách diễn đạt, dung dị, ngắn gọn, đi vào lòng người, biến ngôn ngữ thành hành động thực tế. Phong cách của Bác Hồ là phong cách làm việc khoa học, thiết thực, dân chủ, nêu gương. Về phong cách ứng xử là ứng xử linh hoạt, thấu tình đạt lý với người, dân, kẻ thù,… đạt đến tính nhân văn.

Nói đến phong cách của Bác Hồ là phong cách sinh hoạt, sáng lên giá trị nhân cách và đạo đức. GS. Hoàng Chí Bảo vừa kể đến một số câu chuyện về đạo đức của Bác. Nó trở thành nhu cầu nội tại trong con người Bác. Đặc điểm của phong cách hệ giá trị của Bác, theo quan điểm của tôi là hệ giá trị làm người, con người trong những giai đoạn lịch sử khác nhau.

Việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong lịch sử và trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay?

(Phần trả lời giao lưu của PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Có thể chia quá trình Đảng ta vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng ra nhiều thời kỳ. Ở đây, tôi chỉ chia làm hai thời kỳ cơ bản: Thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và thời kỳ cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Trong thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Hoạt động của Đảng ta được sự chỉ dẫn bởi những quan điểm của Hồ Chí Minh – với tư cách là lãnh tụ của Đảng, người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, người lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta. Đảng đã lãnh đạo nhân dân giành được chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, với mốc thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Đảng trở thành Đảng cầm quyền. Đảng đã xây dựng trở thành một Đảng trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với trách nhiệm do nhân dân giao phó, nhất là Đảng đã lãnh đạo nhân dân đánh thắng các cuộc chiến tranh xâm lược của các đế quốc to. Đảng đã thấm nhuần quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng, chỉnh đốn Đảng ở một nước vốn là thuộc địa-phong kiến, một nước kinh tế tiểu nông, lạc hậu, nơi có số lượng giai cấp công nhân ít, công nhân đại công nghiệp còn ít hơn so với dân cư.

Trong thời kỳ cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nhìn chung, Đảng ta vận dụng những quan điểm xây dựng, chỉnh đốn Đảng đạt được những kết quả tốt. Đảng đã thấm nhuần quan điểm Hồ Chí Minh về rèn luyện Đảng trở thành một đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với sự tin yêu của nhân dân.

Trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, với tinh thần lấy tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với chủ nghĩa Mác-Lênin, làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động, Đảng đã lãnh đạo sự nghiệp đổi mới vì mục tiêu của chủ nghĩa xã hội đạt được những thắng lợi to lớn có ý nghĩa lịch sử.

Có thể nêu một số ý chính:

Một là, Đảng kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu chủ nghĩa Cộng sản và con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, không dao động trước những biến chuyển bất lợi do phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế gặp rất nhiều khó khăn và do hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới không còn từ thập niên cuối thế kỷ XX.

Hai là, Đảng tập hợp trí tuệ toàn Đảng và toàn dân để định ra đường lối đúng trong việc phát triển bền vững đất nước. Đặc biệt, Đảng chú trọng đến công tác xây dựng Đảng, khẳng định đó là nhiệm vụ then chốt – đúng theo tư tưởng Hồ Chí Minh coi Đảng là đội tiên phong, là lực lượng lãnh đạo toàn xã hội, là nhân tố quyết định nhất cho sự thành-bại của cách mạng. Do vậy, Đảng đã đề ra và thực hiện nhiều nghị quyết chuyên về xây dựng Đảng, trong đó đề ra những nhiệm vụ, những giải pháp cấp bách về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; phát huy những ưu điểm, khắc phục những yếu kém, nhất là ngăn chặn và đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, ngăn chặn, đẩy lùi và xử lý những biểu hiện của “tự chuyển hóa”, “tự diễn biến” trong nội bộ Đảng.

Ba là, Đảng chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên đủ đức – tài để đáp ứng sự nghiệp đổi mới.

Bốn là, Đảng chú trọng lãnh đạo thực hiện các nguyên tắc xây dựng Đảng trong điều kiện hội nhập, toàn cầu hóa, kinh tế thị trường, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trên cơ sở tư tưởng Hồ Chí Minh, trong đó có một số vấn đề nảy sinh trong điều kiện mới, như: Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật; cả hai – cả tính tất yếu sự lãnh đạo của Đảng và cả việc Đảng phải thường xuyên tự đổi mới tự chỉnh đốn – đều quan trọng như nhau, phải được chú ý thường xuyên.

Năm là, ngoài quan hệ truyền thống trong phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế, Đảng còn có quan hệ quốc tế rộng rãi với các chính đảng cầm quyền trên thế giới. Đảng nêu cao tinh thần quốc tế trong sáng, theo tư tưởng Hồ Chí Minh: làm bạn với tất cả các nước dân chủ không gây thù oán với một ai, “tứ hải giai huynh đệ”, trên cơ sở tôn trọng các quyền dân tộc cơ bản: độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.

 Những điều Bác Hồ đã căn dặn về việc rèn luyện cán bộ, đảng viên, rèn luyện Đảng ta để ngăn chặn những nguy cơ thoái hóa biến chất.

(Phần trả lời giao lưu của GS.TS. Nhà giáo ưu tú Mạch Quang Thắng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Chúng ta thấy rằng Bác Hồ đã nhiều lần căn dặn cán bộ, đảng viên rèn luyện để ngăn chặn nguy cơ thoái hóa, biến chất. Qua nghiên cứu về Hồ Chí Minh, chúng tôi nhận thấy một số điều cơ bản sau đây:

Thứ nhất, Bác cho rằng, cán bộ, đảng viên phải thấu hiểu một vấn đề rất cơ bản và đầu tiên: Vào Đảng không phải để làm quan phát tài. Bác Hồ dùng những lời lẽ rất dân dã để nói về những vấn đề lý luận. Nội dung này liên quan đến vấn đề động cơ vào Đảng hiện nay. Chúng tôi nghiên cứu không ít những trường hợp người ta xin vào Đảng không phải để phục vụ cho lý tưởng của Đảng, sự nghiệp của Tổ quốc mà trước hết là vào để được đề bạt.

Thứ hai, Bác căn dặn cán bộ, đảng viên phải suốt đời phấn đấu cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của Tổ quốc. “Suốt đời” ở đây tức là không phải là đoạn này ta tốt, đoạn sau lại không tốt. Trong lễ kết nạp đảng viên, chúng ta thường  đứng trước cờ Đảng để thề suốt đời phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng, nhưng  điều này không phải ai cũng thực hiện được. Ngay cả những người giữ chức vụ cao trong Đảng, có không ít người cuối đời “hỏng”.

Thứ ba, Bác Hồ có nói, đảng viên phải là những người “Phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất”. Đây là Bác dùng chữ của Mạnh Tử, dùng những mệnh đề Nho giáo và lồng vào những nội dung mới, nội dung cách mạng. Có người nói bây giờ xã hội khác rồi, bây giờ phải ham giàu, làm giàu. Nhưng chúng ta phải hiểu, giàu ở đây là giàu không chính đáng thì không làm, còn làm giàu cho đất nước, giàu cho Tổ quốc là làm giàu chính đáng.

Thứ tư, Bác Hồ căn dặn cán bộ, đảng viên phải làm đày tớ, làm công bộc cho dân. Trong bài nói chuyện tại buổi lễ ra mắt Đảng Lao động Việt Nam, Bác có phát biểu nhấn lại câu thơ của Lỗ Tấn, Bác dịch là: “Cúi đầu làm ngựa kẻ nhi đồng”, “nhi đồng” ở đây ý nói là nhân dân hiền lành, chất phác. Nói đầy tớ, nói công bộc, nói trâu ngựa là thái độ phục vụ nhân dân.

Thứ năm, Bác căn dặn phải luôn luôn tu dưỡng rèn luyện để nâng cao phẩm chất và năng lực, có lúc Bác nói là “vừa hồng, vừa chuyên”. Đó là cả phẩm chất, cả năng lực, hai điều này không thể tách rời với nhau. Phẩm chất, năng lực là sự tổng hợp của nhiều yếu tố trong rèn luyện về phẩm chất, về kỹ năng, về chuyên môn.

Những lời căn dặn của Bác luôn mang tính thời sự và có ý nghĩa rất sâu sắc.

Những câu chuyện cụ thể về Bác liên quan đến tấm gương sáng về tinh thần tự kiểm điểm, phê bình và tự phê bình để rèn luyện mình.

(Phần trả lời giao lưu của GS.TS Hoàng Chí Bảo, Chuyên gia cao cấp, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Sinh thời, Bác đặc biệt nhấn mạnh tự phê bình rồi mới phê bình, còn chúng ta vẫn theo thói quen hay nói là “phê bình, tự phê bình”…

Với Bác, tự phê bình là sự thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự gương mẫu của Bác và liên quan tới nội dung này, có nhiều câu chuyện cảm động để làm gương cho tất cả chúng ta. Bác cũng đã từng nói rằng “một tấm gương sống còn giá trị hơn hàng trăm bài diễn văn tuyên truyền”.

Trong thời gian kháng chiến chống Pháp, nhiều sự kiện mà Bác biết ví dụ, như việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng ở nhiều địa phương thực hiện chưa đúng. Bác biết sự kiện đáng lo lắng đó và kịp thời có bức thư gửi cho nhân dân và cả cán bộ. Trong thư gửi cho dân, Bác viết, đại ý rằng: sự việc tôi đã được biết và hết sức đau lòng, tôi xin nhận lỗi trước đồng bào vì đã dạy bảo cán bộ không đến nơi đến chốn, để cán bộ làm sai, làm hỏng. Mong đồng bào bình tĩnh, kiềm chế, cùng chính phủ uốn nắn lại tình hình… Trong thư gửi cán bộ, Bác phê bình nghiêm khắc. Bác đề nghị tập trung dân lại, công bố các bức thư Bác gửi, đồng thời yêu cầu cán bộ phải xin lỗi dân, thực hiện các hành động khắc phục cụ thể rồi báo cáo lại Bác và Trung ương. Qua ví dụ trên, chúng ta hãy học Bác phương châm chỉ đạo sát thực, cụ thể bằng hành động.

Một ví dụ nữa là, sự kiện hệ trọng xảy ra sau Đại hội II của Đảng (1951) khi chúng ta chủ trương giảm tô, cải cách ruộng đất, chúng ta đã mắc sai lầm. Khi phát hiện sai lầm đó, Trung ương dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bác đã kiểm điểm nghiêm túc, nghiêm khắc. Bác đã công khai xin lỗi dân chúng và nói trong nội bộ với các đồng chí cấp cao là nếu cần thiết Bác sẽ từ chức. Điều này cho thấy tinh thần trách nhiệm cao của Bác. Đây cũng sẽ là sự nhắc nhở tinh thần trách nhiệm, ý thức tự phê bình  dũng cảm nhìn vào sự thật, trọng chân lý, đề cao phẩm giá, danh dự. Đấy là những việc lớn liên quan đường lối chủ trương, chính sách.

Bác của chúng ta cũng rất vĩ đại trong sinh hoạt đời thường. Bác đã từng nói: Ở đời, ai cũng có cái hay, cái dở, cái tốt, cái xấu, phải làm cho cái tốt, cái hay  nảy nở như hoa mùa xuân, cái xấu, cái dở mất dần đi.

Nói  tự  phê bình và phê bình phải đặt trong hệ thống thực hành lớn của Hồ Chí Minh mà nổi bật là 5 thực hành lớn gồm: Một là, thực hành nhất quán lý luận và thực tiễn; hai là, thực hành dân chủ và điều này thể hiện bản sắc của Bác; ba là, thực hành dân vận, không bỏ sót bất cứ vấn đề gì liên quan tới dân; bốn là, thực hành đoàn kết, đại đoàn kết để thành công, đại thành công; năm là, bao trùm, nổi bật và cảm động nhất là thực hành đạo đức cách mạng cần kiệm liêm chính, chí công vô tư.

Bác dạy những lời cảm động, “dĩ công vi thượng, phụng công thủ pháp”, phụng công là phục vụ việc công, việc dân, thủ pháp là thực hành pháp luật, tất cả thực hành sống của Bác là vì dân, vì nước.

Sinh thời, Bác tự nhận mình có hai khuyết điểm đời thường: Một, hút thuốc lá; Hai, không lấy vợ. Bác cũng từng nói, có hai loại người không có khuyết điểm hoặc không còn khuyết điểm: một là, nằm trong bụng mẹ; hai là, nằm trong áo quan; chứ còn sống và làm việc thì có khuyết điểm là bình thường. Đảng cũng thế, Đảng  từ đảng viên mà ra, từ  dân tộc, xã hội mà ra chứ không phải từ trên trời rơi xuống, Đảng cũng có lúc sai, lúc đúng, lúc có khuyết điểm. Rõ ràng, Bác đã dạy một điều: Tự phê bình phải thường xuyên như rửa mặt hàng ngày thì mới đáp ứng được trọng trách và sự tin cậy của nhân dân.

Bác bảo hút thuốc lá là một khuyết điểm, dù đó là thói quen. Cuối cùng, Bác cũng thực hiện hướng dẫn của thầy thuốc, Bác bỏ thuốc lá...

Theo Bác, có sự phê bình trung thực và nghiêm túc thì sự phê bình người khác, phê bình việc khác mới có thể công tâm và khách quan.

Từ câu chuyện kể đời thường cảm động của Bác mới thấy toát lên sự khiêm nhường trách nhiệm một đời, suốt đời vì dân, vì nước. Bác không nhận huân chương vì Bác nói mình chưa xứng đáng nhận huân chương. “Bác đi đến nơi mà chưa về đến chốn, đợi miền Nam giải phóng, đồng bào miền Nam gắn huân chương cho Bác chưa muộn”. Cho nên, thấy được đức hy sinh, bao dung vĩ đại, cao thượng như Đảng đã nói về Bác trong Lễ truy điệu Bác 48 năm trước đây.

Bác Hồ đã cảnh báo về tình trạng suy thoái đạo đức trong cán bộ như thế nào ?

(Phần trả lời giao lưu của PGS. TS. Nguyễn Mạnh Hà, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Bác Hồ thường nói cán bộ là cái gốc của cách mạng, mọi việc tốt xấu đều ở nơi cán bộ cả. Thế mà cán bộ của chúng ta thiếu tu dưỡng, thiếu rèn luyện thì chắc chắn sẽ gây ra hậu quả thôi.

Trong thời gian vừa qua, các phương tiện truyền thông đã đưa nhiều tin, bài liên quan đến những trường hợp bổ nhiệm cán bộ, và ai cũng núp dưới cái mác “đúng quy trình” nhưng mà cuối cùng lại cho ra kết quả không đúng. Trước đây, tôi cũng đã nghe và rất đồng tình với GS. Mạch Quang Thắng khi đưa ra ví dụ, đó là đầu năm 1946, Chính phủ liên hiệp lâm thời được thành lập thay cho Chính phủ kháng chiến, thì trong Chính phủ mới có những người không phải là đảng viên Cộng sản. Tiêu biểu có hai trường hợp là cụ Huỳnh Thúc Kháng, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, sau này làm quyền Chủ tịch nước khi Bác Hồ sang thăm Pháp; và luật sư Phan Anh, sau này là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Khi đó, không phải có một cơ quan nào ngồi làm “quy trình” từ dưới lên trên, mà do Bác, Bác theo dõi, cảm nhận, đánh giá và đề nghị ra giúp dân, giúp nước. Với cụ Huỳnh Thúc Kháng, Bác viết thư đề nghị cụ ra giúp đỡ Chính phủ mới, nhưng cụ từ chối. Khi Bác đặt vấn đề một lần nữa thì cụ quyết định ra tận Hà Nội để từ chối chính thức. Nhưng khi ra Hà Nội gặp Bác và cảm nhận ở Bác có một tâm hồn rộng lớn bao la, một sự chân thành thì cụ Huỳnh Thúc Kháng đã nhận lời và hoàn thành rất tốt chức trách của mình. Đó không phải là làm theo “quy trình” như cách hiểu của chúng ta hiện nay nhưng lại cho ra đáp số rất đúng.

Hiện nay, nhiều cơ quan nói bổ nhiệm cán bộ “đúng quy trình” nhưng đáp số lại sai, như vậy phải xem lại “quy trình”. Nhiều trường hợp bổ nhiệm người nhà, bổ nhiệm thần tốc mà báo chí nêu lên rất nhiều; hay một sở có 36 cán bộ thì có 34 cán bộ lãnh đạo cấp phòng; hoặc một người chỉ 26 tuổi được bổ nhiệm vụ phó mà chưa qua một ngày công tác… khiến người dân rất bức xúc.

Tư tưởng của Bác về trọng dụng người tài được thể hiện rất rõ. Bác luôn muốn có người tài, nhưng người tài phải đi luôn luôn có đức. Nếu người tài được trọng dụng mà không có đức thì có khi lại có hại cho đất nước. Thời kỳ của Bác, nhiều người có quan điểm ngược với Bác, nhưng Bác vẫn đưa vào Chính phủ với mục tiêu phụng sự nhân dân, phụng sự đất nước. Điều này thì thế hệ sau phải học và làm theo Bác.

Tôi đồng tình với PGS,TS. Nguyễn Thị Phương Hoa, xã hội có rất nhiều người tốt, nhiều tấm gương khiến tôi thấy cảm động, tuy nhiên cũng có tồn tại những mặt xấu mà báo chí đã nêu. Báo chí có chức năng phản ánh những mặt tiêu cực, phản ánh những bất cập trong xã hội hiện nay là rất cần bởi nó mang tác dụng cảnh báo để răn đe, tránh những việc làm xấu diễn ra trong xã hội. Như vậy, việc học và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác là rất quan trọng, trong đó phải đặc biệt chú ý đến công tác cán bộ.

Những biểu hiện suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống thể hiện như thế nào trong thực tiễn hiện nay?

(Phần trả lời giao lưu của GS,TS Mạch Quang Thắng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Theo quan điểm của tôi, có những biểu hiện sau:

Thứ nhất là không tán thành, không tin tưởng vào đường lối của Đảng, Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước. Điều này nói khái quát thì như vậy, nhưng nó biểu hiện rất cụ thể trong cuộc sống của mỗi người. Thậm chí, có những người không những không tin mà còn tuyên truyền kích động những người xung quanh mình không tin tưởng, chống đối lại đường lối, quan điểm của Đảng, chống đối lại những điều quy định trong Hiến pháp, pháp luật. Điều này là tối kỵ nhất và là biểu hiện đầu tiên của sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Nó biểu hiện muôn hình, muôn dạng, nhất là trong thời đại phát triển của công nghệ thông tin như hiện nay. Tất nhiên, trong xã hội có nhiều điểm sáng, nhiều điểm tốt, nhưng cái xấu cũng lan truyền rất nhanh.

Thứ hai, biểu hiện vi phạm đạo đức của một bộ phận cán bộ, đảng viên còn thể hiện ở việc không gương mẫu trong việc chấp hành chủ  trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Vi phạm đạo đức có nơi, có lúc nghiêm trọng chứ không phải bình thường. Người ta nêu mọi lý do trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay để biện hộ.

Thứ ba, về lối sống, có muôn hình muôn dạng biểu hiện vi phạm về lối sống: Lối sống trác táng, lối sống ăn tiêu, lối sống trong quan hệ... Có những người đứng trước quần chúng nói những điều cao cả, nhưng bản thân mình thì có lối sống không phù hợp. Tôi lấy ví dụ, trong lúc đất nước còn nghèo thì phải tiết kiệm, nhưng có người cán bộ, đảng viên lại không tiết kiệm, không tăng gia sản xuất. 

Trong thời gian vừa qua, có nhiều doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, nhiều công trình, dự án bỏ hoang gây lãng phí tiền của của Nhà nước, điều này trái ngược với tinh thần “cần, kiệm, liêm chính” của Bác Hồ. Đây có phải biểu hiện cụ thể của sự suy thoái hay không?

(Phần trả lời giao lưu của GS.TS Hoàng Chí Bảo, Chuyên gia cao cấp, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

Bác Hồ chủ trương cần, kiệm, liêm, chính để chí công vô tư. Bác còn nhấn mạnh cả 4 đức đó mới là “người”, thiếu 1 trong 4 đức đó không “thành người”, nhưng ở đời “nhân vô thập toàn”. Để đạt được cả 4 đạo đức đó, phải rèn luyện suốt đời, tức là suốt đời đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống vụ lợi, vị kỷ, vì mình và không tính đến lợi ích chung của cộng đồng, xã hội.

Gần đây, những trường hợp lãng phí nghiêm trọng tiền của dân, của Nhà nước từ những dự án kéo dài, đắp chiếu bỏ hoang gây lãng phí tiền của Nhà nước, của nhân dân là hoàn toàn đúng như bạn đặt ra, trái với tinh thần cần, kiệm, liêm, chính của Bác.

Về mặt đạo đức, thể hiện sự vô trách nhiệm, cũng là một phương diện của vô đạo đức; thể hiện sự yếu kém trong quản lý, kiểm soát, điều hành, phân bổ, vận dụng nguồn lực của xã hội, đất nước.

Bác Hồ đã dặn: Mỗi đồng tiền, bát gạo của dân là mồ hôi nước mắt của dân, thương dân thì phải tiết kiệm; lãng phí là không thương dân; tham ô, tham nhũng là có tội với dân, ăn cắp của dân, hại dân, hại nước.

Từ ngay những ngày đầu chính thể, trong một tác phẩm rất nổi tiếng “Quốc lệnh”, Bác viết 10 điều khen thưởng cho những người có công thì rất trọng hậu, xứng đáng để động viên, tạo động lực phát triển. Nhưng 10 điều trừng phạt, Người rất nghiêm khắc, từ điều phạt thứ nhất đến điều phạt thứ 10, tất cả việt gian, phản quốc, tham ô, tham nhũng, hại dân, hại nước đến mức vi phạm đạo đức nghiêm trọng phải trừng trị, Người ghi mức án cao nhất là tử hình.

Trong cuộc đời của Bác, những năm tháng Bác đứng đầu Chính phủ, Nhà nước, Bác đã phải đau đớn ký những án tử hình, hoặc bác những bản án không được ân xá, thậm chí bắt thi hành bản án ngay, đau đớn mấy cũng phải chấp nhận để giữ cho chế độ trong sạch.

Bác nói: Chống lại cái ác là vì bảo vệ cái thiện, mà cái thiện lớn nhất là nhân dân. Nếu không trừng trị cái ác, dung dưỡng cái ác là làm hại cái thiện, hại dân. Đây chính là điều bây giờ chúng ta phải thức tỉnh, phải thực hiện.

Rõ ràng, tệ lãng phí, tham ô, tham nhũng thông qua những hoạt động kinh tế, dự án… làm thất thoát tiền của Nhà nước, của nhân dân. Như vậy, đúng là hiện tượng suy thoái cả về đạo đức, lối sống, cả về chính trị, cho nên phải nghiêm trị theo quyết tâm của Đảng ta hiện nay. Và như vậy, mới thực hiện việc học tập và làm theo Bác một cách nhất quán là nói đi đôi với làm.

Tổng hợp từ http://www.dangcongsan.vn