Theo hồi ức của các nhân chứng lịch sử được ghi chép lại, trong 56 ngày đêm diễn ra Chiến dịch Điện Biên Phủ (từ ngày 13/3 đến ngày 7/5/1954), quân và dân Hưng Yên đã có nhiều trận đánh lừng danh tiêu diệt địch, bảo vệ và mở rộng khu du kích với đánh phá giao thông địch, cắt đường chi viện của địch lên chiến trường Điện Biên Phủ, đóng góp vào chiến thắng vĩ đại “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.
Bước vào chiến dịch Đông Xuân 1953-1954, chiến trường miền Bắc Đông Dương rất sôi động. Quân Pháp mở cuộc hành quân “Hải Âu” đánh vào phía Tây Nam tỉnh Ninh Bình rồi đổ bộ xuống Điện Biên Phủ, rút khỏi thị xã Lai Châu. Bộ Tổng tư lệnh chủ trương bao vây tập đoàn cứ điểm này, chuẩn bị kế hoạch mở chiến dịch tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Điện Biên Phủ sẽ bắt đầu từ ngày 13/3/1954. Đồng thời, điều một số đơn vị chủ lực diệt địch ở Lào và phát động mạnh chiến tranh du kích ở địch hậu buộc chúng phải phân tán lực lượng ra nhiều hướng.
Từ đầu tháng 3 đến trước ngày 13/3/1954, Bộ Tư lệnh chỉ thị phải đẩy mạnh hoạt động trên đường 5, mở trận tổng công kích đường 5 nhằm đánh lạc hướng, nghi binh địch và ngăn chặn tối đa địch tiếp tế cho chiến trường Điện Biên Phủ, bằng cách phá hủy kho tàng, sân bay, đánh phá liên tục đường giao thông, nhất là đường sắt và đường 5.
Ngày 5/3/1954, tại thôn Đông Bạn, xã Cẩm Ninh (Ân Thi) diễn ra cuộc họp phổ biến ý định của Bộ Tư lệnh là Khu Tả Ngạn mở chiến dịch “Cá Quả”, mở đợt hoạt động trên đường 5 mà trọng điểm là Bắc Hưng Yên, như tiêu diệt một số đồn bốt, phá hoại đường 5, đường sắt, đẩy mạnh giao thông chiến, phát triển các hình thức du kích chiến, chuyển vùng các xã trên đường 5 mà trước đây là vùng tạm chiếm lên vùng du kích, phá bỏ ngụy quyền cấp xã.
Đợt 1 bắt đầu từ đêm ngày 11/3/1954, mở đầu chiến dịch tổng công kích ở phía Bắc Hưng Yên mà ở đó tập trung lực lượng 2 trung đoàn của Khu Tả Ngạn và 2 tiểu đoàn tỉnh, toàn bộ bộ đội huyện, dân quân, du kích của 3 huyện gồm: Văn Lâm, Mỹ Hào và Yên Mỹ.
4 giờ sáng ngày 12/3, D58 do Chính trị viên Tỉnh đội Lê Đức Thịnh đi cùng tiêu diệt vị trí Đình Dù, thu toàn bộ vũ khí và diệt, bắt sống 2 trung đội ngụy. Tại khu chợ Đường Cái, D698 của E42 và D648 của E50 phục kích ngày 12/3 tiêu diệt được gần 1 đại đội và 4 xe.
Nhận được điện trực tiếp của Bộ Tổng tư lệnh: E42 phải đánh Nghĩa Lộ (nằm sát ga Lạc Đạo – Văn Lâm) để giam 1 trung đoàn pháo địch tại khu vực này, không cho chúng rút đi để chi viện Điện Biên Phủ, đêm ngày 12/3, E42 tiếp tục nổ súng ở Nghĩa Lộ. Do địch đã tăng chi viện nên trận đánh tuy gây thiệt hại cho địch nhưng không tiêu diệt hoàn toàn cứ điểm này.
Trong tháng 3, E42 còn đánh các trận: Ngày 22/3, D652 phục kích tại Bạch Sam (Mỹ Hào) phá 20 xe, tiêu diệt 2 đại hội địch, thu nhiều vũ khí. Ngày 23/3, D652 phối hợp với đại đội huyện Phù Cừ, huyện Mỹ Hào và 1 trung đội huyện Ân Thi “độn thổ” phục kích trên đường 5, đoạn từ Lương Xá đi Bần Yên Nhân đánh vào tiểu đoàn 26 ngụy, phá 26 xe các loại, diệt 72 tên, bắt 26 tên, thu nhiều vũ khí. Ngày 28/3, D698 phục kích trên khu vực chợ Đường Cái (trận thứ 2) diệt gọn 1 đại đội của tiểu đoàn ngụy số 4, 1 trung đội công binh của GM3, bắt 18 tên, phá 1 xe, thu nhiều vũ khí.
.jpg)
Đường 5 hôm nayCùng với các tỉnh Hải Dương, Kiến An, hàng vạn dân quân du kích và bộ đội của ta lên phá hoại đường 5 và đường sắt, kết hợp đánh địa lôi lật đổ đoàn tàu địch, san bằng các tháp canh đường sắt như Quán Ròn, Xuân Đào, chống địch càn quét phản ứng các hoạt động của ta trên đường 5 và đường sắt. Việc vận chuyển trên đường sắt trong các ngày từ 12 đến 14/3 hoàn toàn bị tê liệt. Đồng thời, các huyện: Văn Lâm, Mỹ Hào và các huyện của tỉnh Hải Dương nhất loạt nổi lên phá tề phản động và giải tán các tề dọc đường 5, mở rộng vùng du kích của 2 tỉnh.
Từ ngày 30/3 đến 30/4, đồng thời với đợt 2 của chiến dịch Điện Biên Phủ, quân, dân đường 5 mở đợt hoạt động tiếp theo. Giao thông chiến tiếp tục phát triển. Ở Hưng Yên, B14, C10 trong tháng 4 đã lật đổ 6 đoàn tàu với 38 toa, 5 xe cơ giới. Ngày 26/3, D54 đã tiêu diệt vị trí Nghi Xuyên (Khoái Châu), đêm ngày 30/4, diệt vị trí Cửa Gàn ở sát thị xã Hưng Yên và D58 đêm ngày 14/4 diệt vị trí chùa Đàm (Văn Giang). E42 tiếp tục tổ chức phục kích địch. Ngày 2/4, D652 vận động phục kích diệt gọn 1 tiểu đoàn Âu Phi từ cầu Ghẽ đi Quán Gỏi. Ngày 16/4, D698 phối hợp với bộ đội Cẩm Giàng phục kích từ Quý Dương đến Ngũ Lộc, diệt và bắt 1 đại đội Âu Phi. Ngày 22/4, trung đoàn gồm 2 tiểu đoàn 698 và 652 phối hợp với bộ đội các huyện Phù Cừ, Yên Mỹ, Văn Giang (lần thứ 3) trên đoạn chợ Đường Cái phục kích tiêu diệt 1 tiểu đoàn Âu Phi, bắt 108 tên, diệt 179 tên, thu nhiều vũ khí.
Ta còn vận dụng cách đánh tập kích địch mới trú quân. Đêm ngày 20/4, D652 phối hợp với 1 đại đội tỉnh Hải Dương tập kích 1 tiểu đoàn khi quân địch trú quân tại làng Sải, diệt 2 đại đội, bắt 50 tên. Đêm ngày 10/4, D58 Hưng Yên tập kích ở Quán Ròn (Văn Lâm) tiêu diệt 1 đại đội địch.
Quân địch thấy rõ nguy cơ đường 5 bị uy hiếp cắt đứt, chúng phải điều GM3 về tăng cường canh giữ con đường chiến lược này. Ngoài ra, chúng còn phải điều thêm lực lượng cơ động gồm GM5, GM8 tổ chức những cuộc hành quân càn quét lớn nhằm khu trục lực lượng vũ trang của ta. Điển hình, địch đã sử dụng hai GM ngày 2/4 càn quét lớn ở Mãn Xá Tây (Thuận Thành) nhưng đã bị Đại đội 10 của Hưng Yên chặn đánh quyết liệt, diệt 100 tên mà vẫn bảo toàn được lực lượng.
Ngày 1/5, mở đầu đợt 3 chiến dịch Điện Biên Phủ, các hoạt động trên chiến trường đường 5 càng trở nên sôi động hơn. Ngày 3/5, một tiểu đoàn của Hưng Yên tập kích huyện lị Văn Giang, giải phóng cả vùng. Cùng ngày, D698 phối hợp với bộ đội Tiên Lữ tập kích vị trí Triều Dương, diệt 1 tiểu đoàn địch. Tiếp theo, D664 cùng trợ chiến trung đoàn đánh chìm 4 tàu chiến. Bộ đội Văn Giang tập kích địch ở Thuận Tốn (cạnh sân bay Gia Lâm) và tập kích vị trí Xuân Quan.
Ngày 7/5, chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ toàn thắng, đồng thời cũng kết thúc chiến dịch tổng công kích đường 5 phối hợp với chiến trường chính, mang lại chiến thắng vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
Nguồn: https://baohungyen.vn