Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ gặp nhiều vướng mắc khi ngành thuế triển khai áp dụng hóa đơn điện tử đối với hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm. (Ảnh: MINH PHƯƠNG)

Hàng loạt vướng mắc từ thực tiễn

Tại các khu vực chợ dân sinh, tuyến phố chuyên doanh ở Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng…, nhiều tiểu thương lớn tuổi, ít tiếp xúc với công nghệ, bày tỏ sự lúng túng. Bà Trần Thị Hạnh, chủ cửa hàng tạp hóa tại phố Nguyễn Tuân (Thanh Xuân, Hà Nội), lo lắng: “Ở tuổi 68, nhiều tính năng cơ bản trong chiếc điện thoại này tôi còn chưa biết, chưa bao giờ dùng đến. Giờ phải mở phần mềm, vào mạng, ký số rồi in hóa đơn… Thật tình tôi chẳng biết bắt đầu từ đâu”.

Không chỉ khó khăn trong thao tác, vấn đề chi phí cũng khiến không ít hộ e ngại. “Một cái máy tính tiền vài triệu, rồi phần mềm, máy in, chữ ký số…, trong khi mỗi ngày lời chỉ vài trăm nghìn, tôi đầu tư vậy rồi biết chừng nào mới thu lại?”, ông Nguyễn Văn Tám, chủ quầy hàng đồ khô tại Hạ Long (Quảng Ninh) băn khoăn.

Một vướng mắc phổ biến khác là vấn đề hàng tồn kho không có hóa đơn đầu vào. Nhiều hộ từng nhập hàng từ xưởng nhỏ, chợ đầu mối, không có chứng từ hợp pháp. Nay phải xuất hóa đơn điện tử, họ lo sẽ bị truy thu, không được tính chi phí, hoặc bị xem là vi phạm.

Anh Nguyễn Văn Sinh, hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống trên phố Đội Cấn (Ba Đình, Hà Nội) cũng vừa áp dụng hóa đơn điện tử kết nối máy tính tiền. Anh chia sẻ, đang có ý định chuyển đổi lên doanh nghiệp để được khấu trừ chi phí đầu vào (thuê mặt bằng, điện nước, nhân công…) nhưng lại lo khi nguồn hàng đầu vào đặc biệt là nông sản, thực phẩm tươi sống không có hóa đơn vì mua trực tiếp từ người sản xuất. Việc lo ngại thủ tục kế toán, thanh tra, kiểm tra khi “lên đời” nên cũng hơi lo lắng.

Với những hộ có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm như anh Bình chủ tiệm cắt tóc gội đầu tại thành phố Bắc Giang băn khoăn, “Tôi đã nộp thuế khoán hết năm 2025, nhưng không biết có bắt buộc dùng hóa đơn điện tử không? Và nếu bị kiểm tra thì chứng minh thu nhập thế nào? Vì khách hàng đến gội đầu, cắt tóc, chẳng ai lấy hóa đơn làm gì…”.

Trước hàng loạt vướng mắc thực tế, cơ quan thuế và các đơn vị tư vấn chính sách thuế, cung cấp phần mềm công nghệ đã vào cuộc quyết liệt nhằm bảo đảm hộ kinh doanh không bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số.

Từng bước tháo gỡ, bước qua rào cản công nghệ

Đại diện Cục Thuế cho biết, tháng 6 này được coi là tháng cao điểm để cơ quan thuế các cấp bố trí đầy đủ lực lượng cán bộ, công chức đến từng địa chỉ kinh doanh để hướng dẫn, hỗ trợ trực tiếp các hộ kinh doanh có thể thao tác, sử dụng thành thạo việc khai lập và sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo đúng quy định.

Tháng 6 này là tháng cao điểm để cơ quan thuế các cấp bố trí đầy đủ lực lượng cán bộ, công chức đến từng địa chỉ kinh doanh để hướng dẫn, hỗ trợ trực tiếp các hộ kinh doanh.

Đồng thời, cơ quan thuế đã và đang làm việc với các nhà cung cấp giải pháp phần mềm hóa đơn điện tử để không ngừng cải tiến ứng dụng hóa đơn điện tử, bảo đảm phù hợp, dễ dàng thao tác sử dụng cho các hộ kinh doanh.

Nhiều nhà cung cấp giải pháp cũng đã có các chương trình ưu đãi, trong đó có nhiều nhà cung cấp đã miễn phí kinh phí sử dụng cho hộ kinh doanh trong khoảng thời gian đầu triển khai.

Về chi phí triển khai, bà Đinh Thị Thúy, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần MISA cho biết, MISA đưa ra chính sách hỗ trợ miễn phí cho các hộ kinh doanh gói 300 hóa đơn, miễn phí 6 tháng sử dụng phần mềm kế toán, chữ ký số, bán hàng. Với các hộ có nhu cầu cao hơn, muốn sử dụng phần mềm bán hàng và kế toán 1 năm thì mức phí là 1.450.000 đồng/năm. Trong kế hoạch hiện nay, MISA đang xây dựng ứng dụng one app (một trạm), tức người dùng ở mức độ đơn giản nhất đều có thể sử dụng, với chi phí là 1.200.000 đồng/năm (100.000 đồng/tháng). Bà Thúy cũng nhấn mạnh, MISA đang phối hợp với gần 4.000 đối tác trên cả nước, gồm đại lý thuế và đơn vị dịch vụ kế toán, để trực tiếp hỗ trợ hộ kinh doanh.

Đối với những hộ kinh doanh đang muốn chuyển đổi lên doanh nghiệp lo ngại về thủ tục kế toán, thanh tra kiểm tra…, đại diện Cục Thuế cho biết, theo các quy định của pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp, trường hợp khi hộ lên doanh nghiệp có mua hàng (đồ dùng, tài sản, dịch vụ…) của hộ gia đình, cá nhân không kinh doanh trực tiếp bán ra; hoặc mua hàng hóa, dịch vụ của hộ thu nhập thấp (100 triệu đồng/năm) thì sử dụng bảng kê thu mua hàng hóa, dịch vụ để được tính vào chi phí được trừ. Trong trường hợp là hộ kinh doanh thì không được trừ các chi phí này. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch trong kinh doanh, đồng thời áp dụng những phương pháp tính thuế khoa học, tân tiến, các hộ kinh doanh nên chuyển đổi lên doanh nghiệp. Hiện nay, Chính phủ cũng đã có nhiều chính sách, giải pháp để khuyến khích các hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp.

Về lo ngại hàng tồn kho không có hóa đơn, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho rằng, cần có hướng xử lý phù hợp để hỗ trợ giai đoạn chuyển đổi. “Các hộ cần rà soát lại toàn bộ hàng tồn kho, loại trừ các mặt hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng lậu (nếu có). Phần hàng hóa còn lại, nếu đã mua từ trước mà không có đầy đủ hóa đơn, chứng từ thì khi chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai, nên cho phép kê khai doanh thu thực tế bán ra mà không truy thu do thiếu hóa đơn, trừ trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật”, bà Cúc đề xuất.

Liên quan đến nguy cơ bị truy thu thuế, bà Cúc nhấn mạnh nguyên tắc: “Nếu hộ kinh doanh nộp thuế khoán mà có biến động doanh thu trên 50% so với mức khoán cũ, cơ quan thuế cần điều chỉnh lại mức khoán theo doanh thu thực tế trong năm chuyển đổi chứ không phải truy thu thuế các năm trước”.

Với hộ nộp thuế theo phương pháp kê khai, việc thanh tra, kiểm tra chỉ được thực hiện nếu có dấu hiệu trốn thuế rõ ràng. “Để khuyến khích hộ tự giác kê khai trung thực, tôi cho rằng, không nên truy thu thuế các năm trước trừ khi có vi phạm nghiêm trọng”, bà nhấn mạnh.

Về những hộ có doanh thu thấp, Cục Thuế khẳng định: theo Thông tư số 40/2021/TT-BTC, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm thì không thuộc diện nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Đồng thời, nhóm này cũng không bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử. Tuy nhiên, hộ vẫn cần kê khai doanh thu chính xác, trung thực theo quy định pháp luật.

Đối với những hộ kinh doanh đang cân nhắc “lên đời” thành doanh nghiệp để được khấu trừ chi phí đầu vào, bà Cúc chia sẻ: “Bộ Tài chính đã đề xuất cung cấp miễn phí phần mềm kế toán cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, giúp việc hạch toán, lập báo cáo trở nên dễ dàng hơn. Nếu doanh nghiệp ký hợp đồng với đại lý thuế thì chi phí chỉ vài trăm ngàn đồng mỗi tháng. Ngoài ra, quy định cũng giới hạn thanh tra, kiểm tra không quá một lần/năm nếu doanh nghiệp không có dấu hiệu vi phạm.

Chuyển đổi số phải “vừa tay” với hàng triệu hộ nhỏ lẻ

Việc triển khai khai thuế và khởi tạo hóa đơn điện tử cho hộ kinh doanh từ ngày 1/6/2025 là một bước tiến quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số toàn diện nền kinh tế. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, vẫn cần thêm thời gian, hỗ trợ sát sao và những điều chỉnh kịp thời từ cơ quan chức năng. Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là sự chênh lệch về trình độ công nghệ và năng lực quản trị giữa các nhóm hộ kinh doanh.

Tiểu thương ở chợ truyền thống, hộ kinh doanh cá thể ở vùng sâu vùng xa thường thiếu thiết bị, không quen thao tác số, e ngại thủ tục phiền hà. “Nếu không có người cầm tay chỉ việc, chắc tôi cũng chẳng biết mở app ở đâu, bấm nút nào để xuất hóa đơn,” bà Ngọc, một tiểu thương bán tạp hóa ở huyện Đan Phượng (Hà Nội) chia sẻ thật lòng.

Thực tế này cho thấy, chính sách muốn đi vào cuộc sống thì phải “đi cùng dân”. Cán bộ thuế không chỉ làm nhiệm vụ kiểm tra, giám sát mà còn cần trở thành người hướng dẫn tận tụy. Đồng thời, các doanh nghiệp công nghệ phải đóng vai trò “bà đỡ” công nghệ, thiết kế các ứng dụng đơn giản đến mức “dùng được ngay”, không cần đào tạo phức tạp.

Về lâu dài, để hóa đơn điện tử trở thành công cụ hỗ trợ quản trị kinh doanh thay vì chỉ là công cụ quản lý thuế, cần tính đến cơ chế khuyến khích hộ kinh doanh “tự nguyện lên đời”. Chẳng hạn, có thể cho phép khấu trừ chi phí một phần khi hộ sử dụng phần mềm kế toán, dịch vụ đại lý thuế; hay miễn thanh tra trong 2 năm đầu chuyển đổi nếu hộ kinh doanh không có dấu hiệu vi phạm. Những hỗ trợ như vậy sẽ tạo tâm lý an tâm và chủ động hơn cho người dân.

Ngoài ra, cần có lộ trình hợp lý đối với các nhóm đặc thù như hộ có hàng tồn kho không hóa đơn, hộ mới bắt đầu kinh doanh nhưng chưa hiểu rõ quy định về kê khai thuế, hay hộ có thu nhập thấp dưới 100 triệu đồng/năm. Chính sách cần rõ ràng, nhất quán, tránh tình trạng mỗi nơi hiểu một kiểu, gây lo lắng cho người dân.

Cuối cùng, việc kết nối dữ liệu hóa đơn điện tử với hệ thống kế toán, ngân hàng và các nền tảng bán hàng là hướng đi cần được đẩy mạnh. Khi dữ liệu được đồng bộ và sử dụng hiệu quả, hộ kinh doanh không chỉ “làm đúng”, mà còn “làm hay” tức là quản lý được dòng tiền, hàng tồn, lợi nhuận, để từ đó phát triển bền vững, minh bạch, và sẵn sàng lớn mạnh.

Chia sẻ với những thắc mắc, lo lắng cũng như những bất cập thường xuyên gặp phải của nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ trên toàn quốc khi tuân thủ chính sách mới thay đổi ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, cơ quan này đã yêu cầu cơ quan thuế các cấp tiếp tục tổ chức nhiều chương trình đối thoại, hỗ trợ, giải đáp các vướng mắc của hộ kinh doanh, thành lập các kênh tương tác, đội phản ứng nhanh 24/24 giờ để đồng hành, hỗ trợ hộ kinh doanh triển khai sử dụng hoá đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền trên toàn quốc.

“Trước đây, do thói quen nộp thuế khoán, phần lớn các hộ không duy trì sổ sách kế toán hay chứng từ hợp lệ. Nay, khi bắt buộc thực hiện theo phương thức kê khai, họ sẽ dần quen với quản trị tài chính bài bản-tiền đề quan trọng để thúc đẩy hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, từ đó mở rộng cơ hội tiếp cận các chính sách hỗ trợ kinh doanh của nhà nước. Điều đó thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính và toàn ngành thuế cho kỷ nguyên phát triển mới của Việt Nam, kỷ nguyên của minh bạch, số hóa và hội nhập sâu rộng”, ông Thành nhấn mạnh.

Chuyển đổi cần có thời gian để thực hiện, song ông Mai Xuân Thành tin tưởng, sau khi chuyển đổi, môi trường kinh doanh cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sẽ trở nên minh bạch, đồng bộ, tạo điều kiện để hộ kinh doanh phát triển bền vững, có động lực chuyển thành doanh nghiệp.

Nguồn: https://nhandan.vn/