Cán bộ, đảng viên phường Đường Hào xem lại tư liệu lịch sử tại Nhà lưu niệm thành lập bộ Đảng Ngọc Lập năm 1930.

Trong không khí hân hoan của cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, cán bộ, đảng viên thôn Ngọc Lập, phường Đường Hào cũng hân hoan kỷ niệm 95 năm thành lập chi bộ Ngọc Lập (1930 - 2025). Đồng chí Nguyễn Gia Đoàn, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Ngọc Lập cho biết: Chi bộ Ngọc Lập được thành lập vào tháng 10/1930 do đồng chí Tư Già phụ trách. Đình làng Ngọc Lập khi ấy trở thành nơi nuôi giấu cán bộ cấp cao của Xứ ủy Bắc kỳ, của tỉnh và tổ chức dạy chữ quốc ngữ, tuyên truyền giác ngộ cho thanh niên.

Ông Nguyễn Kim Long (áo đen), Trưởng ban Công tác Mặt trận thôn Ngọc Lập chia sẻ những câu chuyện lịch sử của địa phương.

Từ cơ sở cách mạng này, dưới sự vận động, hướng dẫn của tổ chức Cộng sản, đông đảo quần chúng đã được tuyên truyền, giác ngộ về Chủ nghĩa Mác-Lênin, về Đảng cộng sản, được thắp sáng tinh thần yêu nước, Nhân dân ở Ngọc Lập và khu vực huyện Mỹ Hào (cũ) đã đứng dậy đấu tranh. Đỉnh cao của phong trào đấu tranh là trận đánh đồn Bần đêm ngày 12/3/1945 do đồng chí Nguyễn Bình (sau này là Trung tướng, Phó Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ) trực tiếp chỉ huy.

Đồn Bần Yên Nhân nằm trên địa bàn xã Văn Phú (huyện Mỹ Hào xưa) được thực dân Pháp xây dựng để đồn trú quân, kiểm soát khu vực, đàn áp những người chống Pháp, án ngữ cửa ngõ Hà Nội và bảo vệ đường 5 - tuyến giao thông huyết mạch nối Hà Nội với Hải Phòng. Lực lượng của ta ngày ấy đã vận dụng sáng tạo chỉ thị của Trung ương Đảng và thực tế phong trào ở địa phương, chớp thời cơ, vận dụng lối đánh du kích, kết hợp tấn công từ ngoài với nhân mối bên trong, làm tốt công tác binh địch vận, bất ngờ áp đảo, bắt tù binh, thu vũ khí, giành thắng lợi trọn vẹn. Trận đánh được Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá là trận đánh du kích điển hình, kiểu mẫu ở đồng bằng Bắc Bộ.

Cán bộ, đảng viên phường Đường Hào trước ngôi tháp Linh Quang vô cực.

Được sự hỗ trợ của đồng chí Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự phường Đường Hào, chúng tôi gặp, trò chuyện với cụ Nguyễn Đức Phi và Phạm Sỹ Biên, ở phường Đường Hào. Dưới chân ngọn tháp Linh Quang vô cực trong khuôn viên Đình, Chùa Thứa (thuộc phường Dị Sử cũ) - chứng tích lịch sử của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đầy gian khổ, ký ức về quê hương dưới ách thực dân, về phong trào yêu nước và những trận đánh ác liệt giành độc lập lại hiện về trong tâm trí của hai người bạn già từng đi qua hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc như những thước phim quay chậm.

Đầu năm 1947, giặc Pháp kéo về dựng đồn bốt tại làng Thứa, chúng phá toàn bộ phần nóc tháp Linh Quang vô cực, xây chồng thêm bốt canh để phục vụ việc quan sát, theo dõi hoạt động của ta ở khu vực chợ Thứa, đồn Bần và dọc đường 5 hòng bày kế sách đàn áp phong trào của ta. Với sự khôn khéo, kiên cường, lực lượng của ta chỉ bằng các loại vũ khí thô sơ nhưng đã phá được các vòng vây lực lượng lính canh, áp đảo khí tài hiện đại, chiếm bốt, đánh đuổi được lực lượng đối phương.

Cán bộ, đảng viên phường Đường Hào trò chuyện trước Đài tưởng niệm, phần bảng ghi danh liệt sĩ chống Pháp của xã Dị Sử cũ.

Trong khuôn viên Đình, Chùa Thứa cạnh quốc lộ 5 với dòng xe xuôi ngược, Tháp Linh Quang vô cực cùng với chân linh các anh hùng liệt sĩ của phường Dị Sử cũ được ghi danh, phụng thờ tại đây ngày ngày chứng kiến quê hương dưới sự lãnh đạo của Đảng viết tiếp câu chuyện hòa bình. Trên mảnh đất tưới bằng máu, xương của đồng bào 80 năm trước, nay đã được các thế hệ cán bộ, đảng viên, nhân dân xây dựng thành những làng, phố khang trang, khu công nghiệp, đô thị hiện đại.   

Tượng đài Du kích làng Nguyễn ở xã Đông Hưng.

Ở khu vực giao nhau giữa quốc lộ 10 và quốc lộ 39 có vị trí quan trọng về giao thông và quân sự nên khi giặc Pháp tràn về chiếm đóng tỉnh Thái Bình (cũ), chúng lập hệ thống đồn bốt dày đặc, mở nhiều trận càn lớn, làng Nguyễn bị đánh nhiều nhất. Không khuất phục trước sự tàn bạo của kẻ thù, người làng Nguyễn (xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng cũ), nay là xã Đông Hưng đã  cùng nhau đào hào, đắp lũy để dựng làng kháng chiến, biến làng Nguyễn trở thành pháo đài bất khả xâm phạm.

Nhanh tay cắm hoa phục vụ khách đến viếng Nghĩa trang liệt sĩ Đông Hưng, bà Nguyễn Thị Hạnh, người làng Nguyễn cho biết: Nghe các cụ kể lại, làng Nguyễn xưa có vị trí đặc biệt quan trọng về giao thông và quân sự nên giặc Pháp thường xuyên đánh phá. Trước sức ép của giặc Pháp, làng Nguyễn thành lập các đội dân quân, du kích; vận động Nhân dân đào hào, đắp lũy, trồng tre, làm hầm bí mật và thực hiện tốt lệnh “Tiêu thổ kháng chiến” của Trung ương, phá đường, cầu cống, nhà cửa để địch không thể xây dựng căn cứ quân sự hoặc ẩn trú. 

Tại Nghĩa trang liệt sĩ Đông Hưng vẫn còn nhiều ngôi mộ liệt sĩ chưa xác định được thông tin.

Ông Lê Khắc Tần, xã Đông Hưng chia sẻ: Các cụ kể lại, giặc Pháp liên tục càn quét, tra tấn dã man cán bộ, du kích, người dân khi chúng bắt được sau mỗi trận càn, chẳng thế mà trong nghĩa trang có nhiều ngôi mộ chưa xác định được thông tin. Sức mạnh của vũ khí hiện đại và sự đàn áp dã man của kẻ thù vẫn không vượt qua được thế trận lòng dân làng Nguyễn. Với hàng trăm trận đánh lớn nhỏ, quân, dân làng Nguyễn giết và làm bị thương hàng nghìn tên giặc, bắt sống gần 200 tên, phá hỏng hàng chục xe, thu hàng trăm khẩu súng, làm thất bại âm mưu thâm độc, tàn ác của kẻ thù, mở ra chiến thuật đánh giặc liên hoàn giữa các xã trong vùng du kích. Tại hội nghị toàn quân tháng 4/1952, làng Nguyễn vinh dự được Bác Hồ tặng cờ “Làng kháng chiến kiểu mẫu”. 

Phố Bần Yên Nhân hôm nay - nơi diễn ra trận đánh đồn Bần nổi tiếng trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược năm 1945.

Tròn 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, quê hương Hưng Yên hôm nay đã đổi thay mạnh mẽ, song hào khí mùa thu lịch sử mãi là động lực để các thế hệ tiếp tục thi đua học tập, lao động, góp phần xây dựng đất nước giàu đẹp, văn minh.