Theo tài liệu “Nghiên cứu và định hướng dư luận xã hội, Học Viện Báo chí và tuyên truyền, việc nắm bắt dư luận xã hội thông qua mạng lưới cộng tác viên là một hình thức thu thập thông tin dư luận xã hội chủ yếu của ban tuyên giáo các địa phương trong điều kiện hiện nay. Để nắm bắt dư luận xã hội thông qua mạng lưới cộng tác viên thì bước đầu tiên phải thực hiện là tổ chức mạng lưới cộng tác viên dư luận xã hội. Việc tổ chức mạng lưới cộng tác viên cần chú trọng yếu tố cơ cấu và hình thức tổ chức. Cụ thể như sau:
Cơ cấu của mạng lưới cộng tác viên:
Nhiệm vụ chủ yếu của mạng lưới cộng tác viên là phản ánh nhanh, trung thực, đầy đủ cho cơ quan đầu mối ý kiến của các tầng lớp cán bộ, đảng viên và nhân dân trước những vấn đề, sự kiện, hiện tượng mà họ quan tâm.
Sự khác biệt ý kiến trong dư luận xã hội có thể do các đặc trưng xã hội (giai tầng, nghề nghiệp, lứa tuổi, giới tính, khu vực sinh sống...) và nhận thức (học vấn, điều kiện thông tin...) quy định.
Do vậy, yêu cầu đối với cá nhân cộng tác viên, ngoài những phẩm chất chính trị và đạo đức cơ bản, còn phải là người có giao tiếp rộng rãi, am hiểu tâm tư, nguyện vọng của một tầng lớp xã hội hoặc nhóm công chúng nhất định nào đó. Nói cách khác, trong mạng lưới cộng tác viên phải có đại diện của tất cả các tầng lớp xã hội, nhóm công chúng cơ bản. Để phục vụ cho mục đích và nhiệm vụ nêu trên, những người được chọn làm cộng tác viên cần có một số phẩm chất và đặc trưng cơ bản sau: Là người có tâm huyết với đất nước, dân tộc; Trung thực; Là thành viên đại diện của một tầng lớp, nhóm xã hội nhất định (có giao tiếp rộng rãi trong tầng lóp, nhóm xã hội mà họ là thành viên).
Những tầng lớp, nhóm xã hội cơ bản cần có cộng tác viên (đối với một tỉnh, thành phố) là: công nhân; nông dân; cán bộ, công chức đương chức; cán bộ hưu trí; văn nghệ sỹ, trí thức; doanh nhân; thanh, thiếu niên; lao động tự do...
Các tầng lớp, nhóm xã hội trên có thể phân nhỏ hơn thành một hệ thống chân rết có nhiều tầng trên cơ sở phân tách các tầng lóp, nhóm xã hội trên đây thành các nhóm nhỏ hơn (ví dụ công nhân có thể phân thành các nhóm: công nhân các doanh nghiệp nhà nước; công nhân các doanh nghiệp dân doanh trong nước, công nhân các doanh nghiệp liên doanh, liên kết; công nhân các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài).
Các hình thức tổ chức mạng lưới cộng tác viên:
Mạng lưới cộng tác viên nên cấu thành từ hai loại: 1) Cộng tác viên công khai (do các cơ quan, đoàn thể, hiệp hội các cấp cử ra); 2) Cộng tác viên đơn tuyến (do đầu mối làm công tác dư luận của địa phương tuyển chọn, các cơ quan, đoàn thể, chính quyền, nơi quản lý cộng tác viên này, không biết đó là cộng tác viên dư luận xã hội của đầu mối nắm bắt dư luận xã hội bên trên). Mỗi mảng hoạt động của hai loại cộng tác viên nói trên có những ưu nhược điểm khác nhau, tuy nhiên chúng có thể bổ sung cho nhau. Ví dụ, cộng tác viên công khai có ưu điểm phản ánh nhanh, trung thực dư luận của cán bộ, đảng viên và nhân dân trên địa bàn hoạt động của mình trước các vấn đề, sự kiện, hiện tượng của đất nước, của các địa bàn khác hoặc của quốc tế. Tuy nhiên cộng tác viên này có hạn chế là thường né tránh hoặc không dám phản ánh những dư luận gai góc có liên quan đến ngành, địa phương, cơ quan nơi quản lý mình. Cộng tác viên đơn tuyến sẽ giúp chúng ta khắc phục hạn chế nói trên của cộng tác viên công khai.
Trần Năng (TH)