Đồng chí Trương Thị Mai phát biểu khai mạc và chỉ đạo tại Hội nghị.
Sáng 13/7, Ban Dân vận Trung ương phối hợp với Đảng đoàn MTTQ Việt Nam, Ban cán sự Đảng TAND Tối cao và Ban cán sự Đảng Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc Công tác dân vận trong hoạt động hòa giải.
Các đồng chí: Trương Thị Mai, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Dân vận Trung ương; Trần Thanh Mẫn, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam; Nguyễn Hòa Bình, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án TAND Tối cao; Vũ Đức Đam, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ; Lê Thành Long, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp dự và đồng chủ trì Hội nghị.
Gần 900.000 vụ, việc đã được tiến hành hòa giải
Phát biểu khai mạc và chỉ đạo tại Hội nghị, đồng chí Trương Thị Mai nêu rõ: Hơn 20 năm qua, với sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ngành Tư pháp, chính quyền các địa phương, nhất là chính quyền ở cơ sở, hoạt động hòa giải ở cơ sở đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Con số gần 100.000 tổ hòa giải cơ sở, 600.000 hòa giải viên, gần 900.000 vụ, việc đã được tiến hành hòa giải trong 5 năm qua với tỷ lệ 80,6% hòa giải thành mang lại nhiều ý nghĩa sâu sắc, không chỉ hàn gắn những xích mích, mâu thuẫn phát sinh, mà còn tăng cường sự hiểu biết, tinh thần tương thân tương ái, đoàn kết, thắt chặt tình cảm; góp phần cho sự bình yên, ổn định, giảm bớt gánh nặng cho chính quyền cơ sở, góp phần cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội các địa bàn dân cư.
Năm 2018, tại Hải Phòng, Tòa án nhân dân Tối cao đã khởi động Đề án thí điểm hoạt động hòa giải, đối thoại tại Tòa án, những thành công bước đầu đã mang lại sự tin tưởng đối với hoạt động này trong thực tiễn cuộc sống và được mở rộng thí điểm tại 16 tỉnh, thành phố với 627 hòa giải viên tại 124 Trung tâm. “Điều rất đáng ghi nhận đó là, sau những nỗ lực của Tòa án nhân dân Tối cao và các địa phương, Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án đã được trình lên Quốc hội, ngày 16/6/2020, kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV đã biểu quyết thông qua Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021” – đồng chí Trương Thị Mai nhấn mạnh.
Đến nay, với Luật Hòa giải ở cơ sở, Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án và hoạt động của hòa giải viên lao động, trọng tài lao động trong quy định của Bộ luật Lao động góp phần giải quyết tranh chấp lao động, cùng với các cơ chế hòa giải, đối thoại được quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Đất đai, Luật Khiếu nại, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng..., hoạt động hòa giải đã bao quát hầu hết các lĩnh vực đời sống xã hội.
Với chủ đề Hội nghị “Công tác dân vận trong hoạt động hòa giải” cho thấy bản chất của hoạt động hòa giải chính là công tác dân vận. Những mô hình “Tổ hòa giải 5 tốt”, “Tổ hòa giải điển hình tiên tiến”, các tổ hòa giải, hòa giải viên tiêu biểu ở nhiều nơi đã khẳng định: Không vận động tốt không thể hòa giải có hiệu quả. Quá trình hòa giải là quá trình tuyên truyền, vận động chính sách, pháp luật; nêu cao nhận thức, trách nhiệm, tinh thần tự nguyện, ý thức chấp hành pháp luật; gắn với lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân; tạo sự đồng thuận, tích cực hòa giải để tìm được tiếng nói chung, giải tỏa được vướng mắc, mâu thuẫn. Quá trình đó cũng là quá trình phối hợp nhịp nhàng giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ngành Tư pháp, Tòa án nhân dân, các cơ quan, tổ chức với chính quyền địa phương, nhất là chính quyền cơ sở, cùng với việc quan tâm xây dựng, động viên đội ngũ hòa giải viên có uy tín, kiến thức, kinh nghiệm, nhiệt tình tham gia công tác hòa giải có hiệu quả.
Góp phần nâng cao hiệu quả công tác dân vận
Thảo luận tại Hội nghị, các đại biểu đã thống nhất nhận định, công tác hòa giải ở cơ sở đã góp phần phát huy quyền làm chủ, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của nhân dân.
Để đạt được kết quả hòa giải các vụ việc, có nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến sự nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của công tác dân vận trong việc hòa giải, để từ đó vận động nhân dân, sử dụng trước tiên biện pháp hòa giải ở cơ sở khi có tranh chấp, mâu thuẫn bởi đây là một phương thức giải quyết tranh chấp rất nhân văn, ít tốn kém, hiệu quả bền vững lại hướng tới thực hiện mục tiêu xây dựng khu dân cư văn hóa, sống hòa thuận, hạnh phúc, yên vui, giúp đỡ nhau cùng phát triển.
Hoạt động hòa giải ở cơ sở cũng đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác dân vận. Trong quá trình hòa giải, các hòa giải viên ở cơ sở đã trực tiếp phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến các bên tranh chấp và những người có liên quan, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật của nhân dân, hình thành ý thức chấp hành pháp luật; từ đó đạt mục tiêu của công tác dân vận là: Vận động tất cả các tầng lớp nhân dân tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng; đồng sức, đồng lòng thực hiện thành công các định hướng phát triển đất nước mà Đảng chỉ ra; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc; củng cố và tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân.
Tuy nhiên, thực trạng hoạt động hòa giải nói chung, hòa giải ở cơ sở nói riêng còn đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt dưới tác động của nền kinh tế thị trường, sự hội nhập quốc tế, các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật thuộc phạm vi hòa giải đang gia tăng, cả về số lượng và tính chất phức tạp của vụ việc.
Hình ảnh tại điểm cầu chính tại Hà Nội.
Các đại biểu cũng cho rằng, Nhà nước không thể và cũng không cần phải tham gia vào quá trình giải quyết mọi tranh chấp, mâu thuẫn giữa các thành viên trong xã hội, nhất là mâu thuẫn, tranh chấp trong quan hệ dân sự, khi mà người dân có thể tự dàn xếp, thỏa thuận với nhau hoặc thỏa thuận giải quyết thông qua hòa giải với nguyên tắc “việc dân sự cốt ở đôi bên”.
Xu hướng giải quyết tranh chấp bằng phương thức hòa giải trong xã hội tiếp tục dự báo sẽ có chiều hướng tăng lên, đặt ra yêu cầu đối với công tác hòa giải là cần phải được tiếp tục khẳng định, đổi mới và phát huy hiệu quả hơn nữa, gắn với việc việc xác định dân vận là nội dung quan trọng trong công tác hòa giải.
Giải quyết tận gốc các mâu thuẫn từ cơ sở
Phát biểu tại hội nghị, Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn cho biết, hiện nay có 128.091 hòa giải viên là cán bộ Mặt trận chiếm hơn 21% tổng số hòa giải viên của cả nước. Những kết quả đã đạt được của công tác hòa giải trong thời gian qua đã khẳng định chủ trương, lãnh đạo của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về hòa giải là đúng đắn và rất cần thiết, góp phần giải quyết kịp thời, tận gốc các mâu thuẫn, tranh chấp trong gia đình, cộng đồng, giữ gìn đoàn kết, ổn định và đồng thuận xã hội; đồng thời góp phần phòng ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật, tội phạm, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội; giảm áp lực cho các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị.
Theo Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn, muốn hòa giải hiệu quả, mỗi cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên phải nêu cao tinh thần, trách nhiệm, phải tự coi mình là một hòa giải viên. Cần phát huy vai trò của lực lượng nòng cốt, người tiêu biểu, có uy tín ở cộng đồng; cần nắm chắc luật pháp. Đặc biệt trong phân công phải rõ vai, đúng người, đúng việc; trong hòa giải phải kiên trì, nắm được tâm tư, nguyện vọng, vận dụng vào từng trường hợp cụ thể.
Chủ tịch Trần Thanh Mẫn cũng lưu ý tới việc các cơ quan có thẩm quyền tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về hoạt động hòa giải ở cơ sở. Cần tiếp tục quan tâm, đảm bảo kinh phí, điều kiện cần thiết đảm bảo cho hoạt động của Tổ hòa giải và Hòa giải viên.
Tại hội nghị, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho rằng, hòa giải là thiết chế đa năng, giải quyết tất cả các xung đột, từ dân sự đến kinh tế, kinh doanh thương mại, hôn nhân gia đình, tư pháp, thậm chí các xung đột chính trị. Trong thời gian qua, tòa án đã tiến hành thí điểm hòa giải tại một số địa phương. Với kết quả rất tính cực của thiết chế hòa giải, tòa án đã xây dựng Luật Hòa giải và được Quốc hội thông qua với tỷ lệ tán thành rất cao (hơn 90%). Luật có hiệu lực từ 1/1/2021.
Có thể nói thực chất hòa giải của tòa án chính là công tác dân vận. Để hòa giải thành công không chỉ có hiểu biết pháp luật, có chuyên môn sâu mà điều quan trọng là phải có tấm lòng nhân ái và thiện tâm. “Tất cả vụ án hòa giải thành công đều có phương pháp dân vận khéo, vận động chạm đến trái tim, làm thức tỉnh lòng cao thượng, sự vị tha, sẵn sàng chia sẻ cảm thông của các bên tranh chấp”, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.
Chánh án TANDTC đề nghị, thời gian tới, tất cả các tòa án, đặc biệt là các thẩm phán phải xem nhiệm vụ hòa giải là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng. Các thẩm phán phải tham gia đầy đủ và có trách nhiệm tất cả các thiết chế hòa giải từ hòa giải cơ sở đến hòa giải tại tòa án; Ban dân vận các địa phương, các cấp ủy cần quan tâm chỉ đạo để đưa Luật Hòa giải đi vào cuộc sống./.